Oγδόντα εφτά χρόνια μετά την πρώτη τους έκδοση στην Αλεξάνδρεια το 1923, Ο λαός των Μουνούχων, η Ιστορία του Αγίου Παχωμίου και Οι Φυλακές, τα τρία – λησμονημένα σχεδόν – αφηγήματα του Κώστα Βάρναλη που περιλαμβάνονται στην παρούσα συλλογή, παραμένουν πιο επίκαιρα από ποτέ.
Τι είναι αυτό που κάνει τούτα τα κείμενα, που μετρούν σχεδόν έναν αιώνα ζωής, αγώνων και αγωνιών, να διατηρούν αλώβητο το λογοτεχνικό τους σθένος, ακέραιες τη δραστικότητα και τη διαχρονικότητά τους; Το γεγονός ότι τα ερωτήματα με τα οποία αναμετρήθηκαν συνεχίζουν να μας πολιορκούν μέχρι σήμερα, και μάλιστα ακόμη πιο πιεστικά, ασφυκτικά και επίμονα.
Σε έναν κόσμο «μ’ αλυσίδες στην ψυχή», τα διηγήματα του Βάρναλη αφυπνίζουν, αποκαλύπτουν, προκαλούν, συγκινούν˙ απέναντι στην πτώση, ηθική και υλική, επικαλούνται την απονεκρωμένη μνήμη κάθε ανθρώπου, κάθε τόπου, κάθε λαού.
Κάποιοι, που δεν τους ξέρανε από πού ήρθανε, με παράξενες φάτσες, αστραφτερά μάτια, βαθουλωμένα μάγουλα, τους κηρύξανε πολύ αλλόκοτες ιδέες. Μ’ όλη την ομορφιά που είχανε αυτές οι ιδέες, ο καθένας το καταλάβαινε πως δεν ήτανε σωστές. Μπορεί ποτές ο λαός να ‘χει τα ίδια αγαθά με τον πλούσιο; Τότες θα ‘τανε κι αυτός πλούσιος και δε θα ‘τανε λαός! Και, το χειρότερο, μπορεί ποτές ο άθελος λαός να τα πάρει αυτά τα αγαθά με τη βία; Πώς θα τα βάλει με το Κράτος, πο ‘χει στρατούς, καράβια, άρματα, δικαστές, ντζελάτες κι έχει πίσω του δύναμη ακατάλυτη όλους τους «τίμιους» πολίτες; Έπειτα, πώς θα ζούσε ο λαός μοναχός του αν δεν υπήρχανε πλούσιοι; Μπορεί να ζήσει το μανιτάρι αν δεν είναι κάπου κολλημένο;
Απόσπασμα από το αφήγημα «Ο λαός των Μουνούχων»
